بر اساس نتایج اولیه تحقیقات میدانی محققان حوزه زلزله‌شناسی کشور، نوع گسلش زلزله مسجد سلیمان استان خوزستان با زلزله ۲۱ آبان ماه ازگله سرپل ذهاب شباهت دارد؛ ضمن آنکه زمین‌لغزش بزرگی با ابعداد حدودا ۲ کیلومتر در ۵۰۰ متر در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب مسجد سلیمان رخ داد که احتمالا این رخداد مربوط به زمین‌لرزه‌ای باشد که در ۴۱ سال گذشته در این منطقه رخ داده است.
در روز ۱۷ تیرماه زلزله‌ای به بزرگای ۵.۷ در مسجد سلیمان استان خوزستان رخ داد و این زمین‌لرزه، پس‌لرزه‌هایی داشته است که بزرگترین آنها ۴.۷ گزارش شد. مطالعات محققان در این زمینه نشان می‌دهد که زلزله مسجد سلیمان از نظر گسلش یادآور زلزله ۲۱ آبان ماه ۱۳۹۶ در ازگله سرپل ذهاب استان کرمانشاه است.
دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم نتایج مطالعات خود را در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داده که به این شرح است:
زلزله مسجد سلیمان با بزرگای گشتاوری ۵.۷ در ساعت ۱۱ و ۳۰ روز دوشنبه ۱۷ تیرماه در ۲۶ کیلومتری جنوب مسجد سلیمان و در ژرفای ۱۲ کیلومتری در ناحیه کوه "آسماری" (تاقدیس آسماری) در نزدیکی شهر کوچک "گلگیر" مسجد سلیمان رخ داده است. با توجه به موقعیت گسلش احتمال دارد که گسلش زمین‌لرزه‌ای با پهنه گسله "رامهرمز" در ارتباط باشد و یا بخشی از یک شکستگی تقریبا افقی را در این پهنه گسله منطقه ابتدای زاگرس چین خورده است.
در ۱۳ روز اول بعد از رخداد زلزله مسجد سلیمان ۹ پس‌لرزه با بزرگای بیش از ۳.۵ به ثبت رسید و بزرگترین این پس‌لرزه‌ها با بزرگای ۴.۷، در ۲۷ دقیقه بعد از لرزه اصلی رخ داده است. نکته جالبی که در مطالعات نگارنده بر پایه رخداد پس‌لرزه‌ها و همچنین سازوکار ژرفی لرزه اصلی روز ۱۷ تیر یافت شد، آن است که گسلش زمین‌لرزه‌ای در این رخداد صفحه‌ای تقریبا افقی با شیب ۸ درجه به سمت شرق-شمال‌شرق در ژرفای ۱۲ کیلوتری در پوسته بالایی رخ داده است.
از این دیدگاه نوع گسلش، یادآور زلزله ۲۱ آبان ۱۳۹۶ "ازگله" سرپل ذهاب است که البته در آن رخداد گسلش در پی سنگ رخ داده بود و گسلش نیز طبیعتا به سطح زمین نرسید. ولی در زلزله مسجد سلیمان علاوه بر بزرگای ۵.۷ که از زلزله سرپل ذهاب ۱۳۹۶ کمتر است (۷.۳)، وجود سازند گچی و نمکی گچساران، موجب می‌شود که گسلش در پوسته (حتی اگر گسلش قائم نیز رخ دهد) به سطح زمین نرسد؛ چرا که در هر دو زلزله یاد شده، گسیختگی تقریبا افقی بوده است.
نکته مهم این است که رخداد زمین‌لغزش بزرگی با ابعاد حدودا ۲ کیلومتر در ۵۰۰ متر در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب مسجد سلیمان است که به زلزله ۱۷ تیر ۹۸ مربوط نبود و به احتمال زیاد به زمین‌لرزه شدیدی در گذشته مربوط است. مثلا می‌دانیم که در ۱۴ دسامبر ۱۹۷۸ زلزله با بزرگای ۶.۰ در "اندکا" موجب زمین‌لغزش‌های بزرگی در منطقه مسجد سلیمان شد که شاید این زمین‌لغزش قدیمی به همان رخداد ۴۱ سال قبل مربوط باشد.
گستره رخداد پس‌لرزه‌ها و همچنین مشاهده بیشتر خرابی‌ها در شهر مسجد سلیمان احتمالا گسترش جبهه گسیختگی به سوی شمال در داخل صفحه گسلش را موجب شده است. شدت در پهنه رومرکزی در نقطه‌هایی از شهر مسجد سلیمان ۷ درجه ems و در کل شهر مسجد سلیمان ۵ درجه ems برآورد و زلزله در "شوتر" با شدت ۵ ems و در شهر "اهواز" با درجه ۴ ems احساس شد.
زلزله مسجد سلیمان موجب خسارت محدود به‌ویژه در محله‌های حاشیه‌نشین در شهر مسجد سلیمان و شهر "گلگیر" (Golgir) در جنوب مسجد سلیمان شد. نگارنده در تاریخ ۲۴ و ۲۵ تیرماه ۱۳۹۸ از پهنه رومرکزی زلزله مسجد سلیمان بازدید کرد. این زلزله در مسجد سلیمان یک نفر کشته (به دلیل وحشت، موجب سکته قلبی در یک مرد ۶۰ ساله شد) و حدود ۱۲۰ مجروح به همراه داشته است.
یکی از پدیده‌های مهم این رخداد وقوع زمین‌لغزش‌هایی در محیط شهری مسجد سلیمان و در نواحی غیر مسکونی پیرامون کانون زلزله بود. در منطقه "نمره ۴۰" مسجد سلیمان علاوه بر ایجاد ترک‌های کششی و تخریب منازل حاشیه نشین، بخشی از دلیل خرابی منازل مسکونی مردم به ساخت و ساز اکثرا حاشیه‌ای از سوی مردم کم درآمد در لبه‌های توپوگرافی و محل کوه بری‌ها به منظور ساختن خانه‌های بیشتر و بزرگتر در محله‌های حاشیه‌ای مسجد سلیمان مربوط بود.
مسجد سلیمان شهری است که عمدتا در دامنه تپه‌ها ساخته شده است. شهر شدن مسجد سلیمان عمدتا به کشف نفت در این نقطه برای اولین بار در خاورمیانه در سال ۱۹۰۸ میلادی در دوره انقلاب مشروطه در ایران مربوط است. در این حدود ۱۱۱ سال گسترش شهری در محدوده مسجد سلیمان در دامنه‌های تاقدیس‌های پیرامون "چاه شماره یک" و چاه‌های بعدی حفر شده در این شهر صورت گرفته است.
مشکل امروزی شهر مسجد سلیمان آن است که علاوه بر ساخت و ساز در دامنه‌ها، در بعضی نواحی کوه‌خواری به گستره نواحی ناپایدار از نظر خطر زمین‌لغزش کمک کرده است. همین موضوع با وقوع بارندگی‌های شدید در ابتدای بهار و از سوی دیگر وقوع زمین‌لرزه مانند زلزله ۱۷ تیر موجب رخداد لغزش‌های جدید و آسیب بیشتر به منازلی است که در محدوده لغزش احداث شده است.
محمدرضا جامی